Staro selo Holoke i okolina

Holoke je selo sa jednom ulicom, dakle sve kuće gledaju na glavnu ulicu, a bašte se penju iza uličnog fronta na padine brežuljaka. U kućama, građenim na prekretnici veka, nameštaj je možda modernizovan, ali originalne prostorije, okućnica su do dan danas sačuvali izvorni izgled i funkciju.

Istorijat Holoke počinje u 13. veku, kada je građena tvrđava koja se uzdiže iznad sela. Selo se prvi put pominje u dokumentima iz 14. veka – odatle se zna da je u Holoke tada već postojala crkva. Postoji i jedna romantična legenda vezano za tvrđavu, koja se priča sve do danas, iako je tvrđava Holoke građena posle najezde Tatara, tokom talasa gradnje kamenih utvrđenja širom zemlje. Legenda kaže da je gospodar, graditelj tvrđave oteo prelepu ženu susednog veleposednika. Pošto je ženina dadilja bila veštica, bila je u dobrim odnosima sa đavolom – ubedila ga je da njene sinove pretvori u gavrane, koji su zatim kamen za kamenom raznosili zidove tvrđave, sve dok lepotica nije oslobođena. Od tog kamenja je sazidana nova tvrđava – zato je srednjovekovno utvrđenje dobilo naziv Holoke, tj. gavranov kamen.

Selo je opustelo za vreme turske vladavine, kasnije ga je naselilo niže plemstvo etničke grupe Paloca iz Gornje Mađarske – što potvrđuju srednjovekovni spisi. Niti poljoprivredni uslovi, niti prirodne okolnosti nisu omogućavale lagodan život doseljenicima – osim toga drevna struktura društvenog uređenja Paloca takođe nije pospešivala društvenu mobilizaciju i modernizaciju. Tako je Holoke, inače prilično nedostupno mesto, tokom vekova polako postalo zaostao kraj u odnosu na druga područja.

U tradicionalnoj arhitekturi Paloca za izgradnju su korišćeni drvo i slama – zahvaljujući tome u selu je više puta dolazilo do velikih požara. Poslednji i najteži dogodio se 1909. godine – tokom obnove drvo je zamenjeno nabojem, slamnati krovovi crepom, a kuće su postavljene na kameni temelj. Građevine su ipak očuvale svoj tipičan izgled, verno tradicionalnoj narodnoj arhitekturi Paloca, pa je tako „novo“ staro selo, završeno 1911. godine, kao verodostojna slika prekretnice veka i tradicionalne arhitekture.

Ako posetite Holoke, imaćete prilike ne samo da razgledate ove tipične građevine, nego, ako dođete u pravo vreme, da steknete uvid u način života mađarskog sela na početku 20. veka. Mađarske etničke grupe su na kraju 19. veka, a najkasnije početkom 20. postepeno – pod uticajem urbanizacije – prestale da oblače svoju tipičnu narodnu nošnju. Taj proces je kod Paloca, naročito u Holoke počeo tek šezdesetih godina prošlog veka, ali i tada vrlo sporo. Za žitelje sela nije bilo tipično da odlaze na rad u gradove, tako su praktično samostalno očuvali svoju drevnu kulturu. Naravno, u selu postoji asfaltni put, ima struje i interneta, ali – trenutno – 400 starijih stanovnika, većinom penzionera, čuva tradicije, bilo da je reč o gastronomiji, verskim običajima ili folkloru. Za praznike – na primer za Uskrs, koji je ovde posebno značajan – često i malobrojni mladi žitelji obuku tradicionalnu nošnju Paloca.

Sa svojim divnim prirodnim okruženjem Holoke je u svako doba godine odlična destinacija za jednodnevni izlet.