Kuda da krenemo na izlet u okolini Budimpešte u potrazi za kulturnim, istorijskim ili kulinarskim doživljajima?

Ne treba za svaki kulturni doživljaj ili znamenitost daleko otići. Skoro na ivici grada prema jugu, u jednom malom kutku u Budafoku nailazimo na skriveni, romantičan dvorac Sacellary za čije postojanje malo ko zna. Zdanje je građeno u stilu secesije i historicizma, sa malim bastionom i tornjem, a najviše liči na impozantan dvorac iz bajke. Sagradio ga je Đerđ Šacelari 1898. godine za svoju ćerku Irenu, suprugu Jožefa Terleija, proizvođača šampanjca Törley, čiji je dvorac stajao na susednom posedu. 

[Text Wrapping Break][Text Wrapping Break]Unutrašnjost je prekrivena drvenom oplatom u stilu secesije, rezbarenom ogradom, gipsanom štukaturom i šarenim vitražima Mikše Rota, koji su sačuvali svežinu i 120 godina posle nastanka. Na nekoliko kilometara odatle, posle obilaznice M0 nalazi se dvorac Saraz Rudnjanski, poznat pod nazivom Muzej dvorac u Nađtetenju. Zgrada divnog baroknog dvorca i terasasti park opasan živom ogradom, ukrašen skulpturama odlično su mesto za posetioce željne odmora i razonode. Dvorac sa burnom istorijom, koji je 1904. skoro potpuno izgoreo, kasnije je funkcionisao kao sirotište i dečiji dom, a krajem 40-ih godina je Muzej primenjene umetnosti ovde otvorio izložbeni prostor. Danas već raspolaže bogatom zbirkom dela mađarskih i inostranih stručnjaka primenjene umetnosti. Izložba pod naslovom „Istorijat nameštaja od gotike do bidermajera“ smatra se jednom od najbogatijih zbirki u Evropi. Dvorac poseduje i bogatu zbirku stakla. Odavde se magistralnim putem broj 7 lako dolazi do sledeće destinacije, Martonvašara.  

Kakvu vezu ima s tim Betoven? Ako posetite velelepni dvorac Brunsvik, dobićete odgovor na svako postavljeno pitanje. Evo detalja za zainteresovane. Izgradnja dvorca u neogotičkom stilu sa belim zidovima, počela je 1785. Porodica Brunsvik je imanje preuzela tek 1800. Tokom veka se stalno nešto malo oblikovalo. Krajem veka, vlasnik nesvakidašnjeg dvorca postao je vlasnik fabrike piva Antal Dreher, a tokom Drugog svetskog rata dvorac je imao funkciju vojne bolnice. Trenutno je pod upravom Akademije nauka. Najveličanstveniji element dvorca je bašta, izgrađena u engleskom stilu, od 70 hektara, gde je vlasnik, Ferenc Brunsvik, zasadio posebno drveće poput patuljastih badema, magično drvo kedar i močvarni čempres. Posebnost parka je voda iz potoka Svetog Ladislava, koja protiče kroz park i na kojoj su stvorili ostrvo. Da se vratimo Betovenu, koji nije voleo da podučava, ali je u slučaju Terezije i Jozefine Brunsvik napravio izuzetak.[Text Wrapping Break][Text Wrapping Break]Svetski poznat kompozitor je više puta boravio u Martonvašaru, jer se kroz nastavu između njega i ove porodice razvio prijateljski odnos. Ova neobična priča ovekovečena je u današnje vreme izložbom o Betovenu, u okviru koje je u dvorcu, između ostalog, izložen klavir kompozitora i njegova prepiska sa Jozefinom. Nakon šetnje po zamku i parku, pozivamo vas na boravak u prirodi.  

Nema ništa bolje od šetnje pod visokim krošnjama drveća. Ako se slažete, nastavite izlet sa razgledanjem arboretuma u Alčutu, koji se nalazi na 40 kilometara od glavnog grada, između mesta Tata i Sekešfehervar. Ranije je tu bio dvorac nadora Jožefa, ali su od građevine ostale samo fasada i kapela. Nemojte se brinuti, engleski park je još uvek fenomenalan![Text Wrapping Break][Text Wrapping Break]Na području od 40 hektara, možete videti biljne retkosti kao što su japanski bagrem, močvarni čempres ili libanski kedar, star 170 godina. U arboretumu se u svim godišnjim dobima organizuju raznovrsni programi. U proleće možemo da se divimo poljima visibaba, u junu, u noći Svetog Jovana, ples svitaca zaslepljuje posetioce. Ako ste prošetali parkom, skoknite do male pruge doline Val, koja će vas za 35 minuta odvesti do Felčuta.  

U završnici izleta, na svega 20 minuta od Felčuta, možete degustirati prvoklasno vino na obroncima vinske regije Ećek. U ovoj regiji se najviše proizvodi kvalitetno belo vino. Vinarija Njakaš, Kuria iz Ećeka, Harasti i drugi proizvode grožđe za čuveni šampanjac Terlei (Törley). Bićete svedoci susreta tradicionalnog i modernog građevinskog stila, a na terasama vinarija evropskog kvaliteta prijaće vam degustacija vrsnih vina i uživanje u panorami vinograda.  

U potrazi za kulturnim i građevinskim blagom možete krenuti i istočno od Pešte. Na svega 20 kilometara u Fotu nalazi se najlepši klasicistički dvorac u zemlji, koji je preuređen na osnovu planova poznatog arhitekte svoga doba, Mikloša Ibla. Porodica Karolji živela je u dvorcu od 1808. do 1945. godine. Od 1957. ovde su zbrinuta deca bez roditelja, u tzv. Dečijem gradu u Fotu. Kuriozitet ove impozantne građevine je da u njoj danas ponovo živi porodica Karolji. U dvorcu se nalazi i galerija, koju je moguće posetiti samo uz prethodnu najavu. Zidovi salona u dvorcu ukrašeni su slikama poznatih umetnika kao što su Mihalj Munkači, Karolj Loc, Antal Ligeti i mnogih drugih, a u vitrinama se čuva bogata zbirka raznih uzoraka ruda. U dvorcu radi jedan restoran, a u slučaju manifestacija se celo prizemlje otvara za publiku. Ako niste te sreće, nemojte klonuti duhom, jer će čuveni podrum Fay sigurno biti otvoren. Bilo je to omiljeno mesto okupljanja mađarske inteligencije u doba reformi.[Text Wrapping Break][Text Wrapping Break]Ovde su se obrele poznate ličnosti, kao na primer Verešmarti, Deak i Košut. Posle finog ručka prijaće vam šetnja poučnom stazom Fot-Šomljo dugom 3,5 kilometra, koja polazi odavde. Zanimljivost ovog područja su leptiri, kojih ima čak 650 vrsta, kao i mnoštvo guštera. U Mađarskoj se jedino ovde može sresti vrsta leptira iz porodice sovica, uobičajenih za submediteransko podneblje. Druga zanimljivost brda Šomljo jeste činjenica da je po njemu dobio naziv najpoznatiji mađarski desert, šomloi galuška. Iz Fota magistralnim putem M2 možete poći do Vaca ili do dvorca Pronai sa divnim parkom u Alšopetenju. Ili možete krenuti auto-putem M3 za Gedele.  

Gedele je grad koji je udaljen od Budimpešte svega 30 km, i u kom se nalazi najveći barokni dvorac u Mađarskoj. Dvorac Grašalković počeo je da gradi Antal Grašalković u 18. veku. Nakon smrti porodice zgrada je imala više vlasnika, sve dok je država Mađarska nije poklonila kraljici Elizabeti prilikom krunisanja Franca Jozefa I, 1867. godine. Prilikom jesenjeg lova sa psima goničima Sisi (kraljica Elizabeta) i Franjo Josip mnogo puta su jahali šumama oko Gedela. Kasnije, za vreme Drugog svetskog rata, dvorac je postao mesto boravka Mikloša Hortija i njegove porodice. Tada je izgrađen bunker dubine 10 metara, koji je i danas otvoren za posetioce i gde, pored autentičnih vesti iz tog perioda, možete uživati u legendarnim pesmama Kataline Karadi. U dvorcu vas očekuje više stalnih izložbi, pa krenite tragom kulta Sisi pomoću postavke koja prikazuje život kraljice Elizabete, i saznajte ko je sve živeo i šta se sve nalazilo u ovom dvorcu tokom olujnih vremena u 20. veku. Nakon razgledanja prostorija dvorca, obavezno otkrijte tajne prelepe botaničke bašte. U paviljonu kraljevskog dvorca, u drvenoj oplati ugrađena su 54 uljana platna koja prikazuju kraljevske vojskovođe iz mađarske istorije. Svega 10 kilometara od Gedela nalaze se Domonjveldj i konjički park Lazar, sa velelepnom seoskom atmosferom, konjičkom tradicijom i mađarskim specijalitetima.  

Od Domonja na svega 14 kilometara, na drugoj strani auto-puta M3 nalazi se dvorac Šosberger u Turi. Gospodska zgrada, koja je poslužila kao scena za mnoge holivudske filmove, možda je najlepši neorenesansni dvorac u Mađarskoj. Arhitekta građevine bio je Đula Bukovič, koji je planove izradio po uzoru na dvorce sa Loare, dok enterijer odiše detaljima italijanske renesanse, iako je prvobitna ideja potekla od Halton Hausa, engleske rezidencije porodice Rotšild. Hodnici dvorca su podupreti raznim lukovima. Predvorje, stepenište i palmina kuća, odnosno zimska bašta u staklu, nekada su bili ukrašeni oslikanim zidovima. Od glavnog ulaza nekoliko stepenika vodi do predvorja na visokom prizemlju, koje je osim prirodnog svetla, osvetljeno i zahvaljujući staklenoj kupoli na kojoj se prelama svetlost. Hodnikom u prizemlju dolazi se do zimske bašte, koja je direktno povezana sa parkom od 10 hektara, formiranim po ugledu na topografsku konfiguraciju Mađarske. Nekadašnji posetioci su mogli u parku da razgledaju minijaturne kopije brda Matra, Tatra i Bakonj, a i biljke su posađene u skladu sa mestom porekla.Do danas je malo toga ostalo netaknuto. Skoro istovremeno sa dvorcem sagrađena je i Operska kuća, čiji je enterijer takođe ukrašen motivima zidnih slika dvorca. Druga osobenost zgrade su sve moguće tehničke inovacije iz doba izgradnje dvorca. Originalna građevina sa 98 prostorija imala je, na primer: lift za hranu, centralno grejanje, struju, vodovod, na svakom nivou po jedno kupatilo, a između zidova prazan prostor od 30 santimetara služio je kao izolacija, dok su dimnjaci kamina služili za provetravanje. Trenutno dvorac funkcioniše kao hotel sa 19 soba pod nazivom Botaniq Turai Kastély, ali se može posećivati i ulaznicom, uz prethodnu najavu.  

Na 14 kilometara vožnje autom u južnom pravcu dolazite do Toalmaša i dvorca Andraši sa parkom od 30 hektara. Prethodnicu otmene plemićke rezidencije 1700-ih godina sagradio je jedan vitez zlatne ostruge, Šandor Pronai, zamišljajući oko dvorca park na 60 hektara, koji bi bio nadaleko poznat. Dvorac je zatim, u čast milenijskog jubileja, preuredila Rene Varman, proslavljena razuzdana lepotica i poslovna žena svoga doba, koja je kasnije postala ovisna o morfijumu. U baroknoj zgradi se nije štedelo na luksuzu. Tada su obnovljeni engleski park i staklena bašta, čak je izgrađena kopija stepeništa Pariske Opere. Kasnije je posed zajedno sa nekretninom prešao u vlasništvo porodice Andraši, zatim je postao državno vlasništvo, nakon čega je korišćen kao sindikalno odmaralište. Međutim, celo mesto je sačuvalo boemski duh. Ovde su snimljene pojedine scene iz filma Kraljica čardaša i mađarskog filma Kaplar i drugi. Nadamo se da ste dobili nekoliko ideja i da smo vas oraspoložili za obilazak šireg okruženja glavnog grada!