Umetnost na ulici - Otkrijte najpopularnije javne spomenike Mađarske

Mnogi javni spomenici su posvećeni uzbudljivim vekovima, slavnim i mračnim periodima mađarske istorije. Statua Svetog Stefana i Gizele (delo Jožefa Išpankija) podignuta je u Vespremu 1938. godine u znak sećanja na osnivanje mađarske države. Kralj, koji je osnivač mađarske države, i njegova supruga su, međutim, osim ovog dela skulpturom ili reljefom, ovekovečeni, između ostalog, i u Tihanju, Segedinu, Kapuvaru i Zalaegersegu. Kralja Matiju takođe možemo videti na mnogim javnim skulpturama, između ostalih, u Pečuju, Segedinu, Đeru i Budimpešti. Milenijumski spomenik na Trgu heroja je, sam po sebi, rezime istaknutih istorijskih ličnosti Mađarske, od vođa sedam mađarskih plemena iz vremena dolaska u Panonsku niziju, preko kralja Lajoša I Velikog, pa sve do Lajoša Košuta. Skoro u svim gradovima Mađarske postoje spomenici posvećeni revoluciji 1956. godine. Takođe, u svim mađarskim naseljima postoje spomenici s religijskim motivima, ali se i među njima ističe jedno od najnovijih dela ovakvog karaktera, statua Isusa Blagoslovitelja u Tarcalu, koja je najveća granitna statua Isusa u Evropi, iz čijeg podnožja se pruža zadivljujući pogled na okruženje.

Na najmračnije momente mađarske istorije podseća grupa skulptura „Cipele na obali Dunava“, spomenik žrtvama Holokausta. Zajedničko delo filmskog reditelja Kana Togaja i vajara Đule Pauera 2016. godine proglašeno je za drugi najpotresniji javni spomenik u svetu. Uspomenu na period hladnog rata čuva spomenik Atile F. Kovača postavljen ispred muzeja Terora.  

Mađarska istorija, naravno, ne obiluje samo državnicima, nego su i mađarski pisci, pesnici i kompozitori ostavili trajna ostvarenja budućim naraštajima. A kasnija pokolenja uspomenu na njih često čuvaju baš javnim spomenicima. U rodnom mestu pisca Geze Gardonjia, u Gardonj Agadpusti, i na mestu gde se odigrava njegov najpoznatiji roman, Egerske zvezde, u gradu Egeru, uspomenu na njega čuvaju mnogi javni spomenici. Najpoznatija skulptura pesnika Atile Jožefa, Kod Dunava (delo Lasla Martona), se nalazi na budimpeštanskom Trgu Košut, ali skoro da nema mađarskog naselja u kom se uspomena na ovog pesničkog velikana ne čuva statuom, reljefom ili spomen pločom. Mnoga javna obeležja podsećaju i na Ferenca Lista, i to od Budimpešte do Šoprona, od Seksarda do Segedina. Jedno od najuzbudljivijih među njima je mini skulptura vajara Mihalja Kolodke, u blizini aerodroma koji nosi ime kompozitora.  

Modeli javnih skulptura mogu biti i naši omiljeni glumci, filmski likovi, čak i figure iz crtanih filmova. Omiljene destinacije popularnih obilaska za istraživanje grada poslednjih godina su postale, već pomenute, mini skulpture Mihalja Kolodke, čiji su motivi poznati mnogim putnicima, jer predstavljaju poznate likove iz crtaća i dečjih filmova iz detinjstva svih Mađara: zeca s kockastim ušima (Kockásfülű Nyúl), Glavnog crva (Főkukac), medu Mr. Bean-a ili majstora za sve (Mekk Elek). Ljubitelji krimića radosno fotografišu statuu Kolumba (delo Geze Fekete), čije mesto nije slučajno: nalazi se na početku ulice koja je nazvana po Mikši Falku, pradedi glumca Petera Falka koji glumi ovog detektiva. Među javnim spomenicima se nalazi i grupa skulptura koja predstavlja heroje omladinskog romana Dečaci Pavlove ulice, kao i statua fudbalera Ferenca Puškaša. Istovremeno, u Balatonfiredu stoji delo vajara Adama Farkaša, skulptura sa likom Ištvana Bujtora, jer se ovaj glumac sa reputacijom profesionalnog jedriličara u mnogim svojim filmovima zalagao za promovisanje Balatona.

Među omiljenim motivima skulptura su i ljupki momenti svakodnevice. Poznata skulptura Lasla Martona, Mala princeza, sedi na ogradi korzoa uz obalu Dunava. U centru Miškolca na jednoj klupi „pričaju“ članice grupe skulptura, Devojke iz Miškolca vajara Lasla Kutaša, dok je u Đeru veoma popularna skulptura Ferenca Laba, koja predstavlja devojčicu sa mačkom u krilu.