Śladami starożytnych Rzymian w Szombathely

Poprzednik Szombathely z czasów rzymskich, czyli Savaria została założona około 50 r. p.n.e. przez pierwszych osiedlających się tutaj Rzymian. Był pierwszym z rzymskich poprzedników miast węgierskich (Pécs, Buda, Sopron), który otrzymał od cesarza Klaudiusza rangę miasta. Przebiegała przez nie droga handlowa idąca z Północnej Europy do Morza Śródziemnego, a także Szlak Bursztynowy, co więcej właśnie jemu zawdzięcza powstanie, ponieważ w zachodnim odcinku Panonii potrzebny był centralny ośrodek. W mieście zostały wybudowane kościoły, powstały łaźnie publiczne i budynki użyteczności publicznej, urodził się tu (a następnie wychowywał we Włoszech) Św. Marcin, jeden z wielkich świętych starożytnej Europy. Świetność Savarii skończyła się w okresie wędrówek ludów, zgodnie z legendą król Hunów Attila zdobył miasto, ale w tym mogło odegrać rolę również niszczące trzęsienie ziemi, z powodu którego mieszkańcy miasta uciekli do Włoch. 

Przybywający tutaj zwiedzający nie bez powodu są podekscytowani starożytnymi pamiątkami, których jest mnóstwo w stolicy powiatu. W czasie jedno- lub dwudniowego pobytu można je dokładnie poznać. W jednym z najstarszych i największych muzeów na prowincji w kraju, w Muzeum Savaria możemy zobaczyć nadzwyczaj bogate zbiory rzymskie, ale najbardziej znaną pamiątką z czasów rzymskich jest światowej sławy Iseum. Spośród znanych świątyń Izydy pod względem wielkości na świecie tylko świątynie Izydy w Aleksandrii i Rzymie wyprzedzają ją. Izyda była najbardziej znaną Boginię egipską, była uosobieniem kobiecości, wierności małżeńskiej, matczynej miłości, wiatru, żeglugi, jednym słowem wielu pozytywnych rzeczy, tak więc nie jest cudem, że jej kult z tak odległego zakątka Imperium Rzymskiego dotarł również do Panonii. Na marmurowe rzeźby z sanktuarium natrafiono przez przypadek, a wykopaliska archeologiczne rozpoczęto w 1955r. Iseum jest wyjątkowe z tego względu, że zostało zrekonstruowane i urządzona została w nim wystawa historii religii (jest to Pracownia Archeologiczna i Repozytorium Iseum Savariense), gdzie zostały wystawione najważniejsze znaleziska z czasów wykopalisk prowadzonych w latach 1955-1963 oraz 2001-2010 i są to płaskorzeźby z fasady, pomniki kultowe, przyrządy używane do obrządków. Możemy zapoznać się z kultem Izydy i historią religii z czasów rzymskich w Panonii, jak również z prywatnymi zbiorami z 1908r., które składają się z antyków zebranych przez pewne rodzeństwo w czasie ich podróży do Egiptu, które stanowią tło w celu poznania kultu Izydy. 

Do Iseum należy dość dziwny fenomen urbanistyczny, przestrzeń wystawiennicza pod oddziałem banku OTP na Placu Fő, którą można zwiedzać podczas grupowych spacerów, gdzie odsłonięte zostały fragmenty ulic dawnego południowego centrum miasta, szeroką na 6 metrów główną ulicę i kanały pod nimi. Klienci oddziału banku (czekając na załatwienie spraw) mogą przez szklaną podłogę patrzeć na dawne rzymskie skrzyżowanie dróg i kanalizację. Plac Fő (Główny) to serce Szombathely, jeśli tutaj będziemy, to warto spojrzeć na secesyjny pałac dawnej siedziby Kasy Oszczędnościowej Szombathely, w którym obecnie jest centrum handlowe. 

Największe połączone starożytne pozostałość Savarii można podziwiać w Ogrodzie ruin nazwanym na cześć archeologa Istvána Járdányi-Paulovicsa, badacza z Panonii i znajdującym się w pobliżu katedry. Tutaj stoi monumentalny pałac, gdzie bywali również cesarze rzymscy. Wykopaliska rozpoczęte w 1932 roku odsłoniły ulice, budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, warsztaty, piece garncarskie i wyjątkową powierzchnię pokrytą mozaiką. Możemy pospacerować po Ogrodzie ruin, po tej drodze wyłożonej bazaltowymi kamieniami, po której dawniej maszerowały rzymskie buty, możemy obejrzeć dawną świątynię Merkurego, pałac, ruiny ośmiokątnej łaźni lub wystawę pokazującą znaleziska ceramiczne. 

Na Placu Daniela Berzsenyi obok Ogrodu ruin możemy zobaczyć inne rzymskie skarby na spektakularnej wystawie wewnętrznej, Sala Terrena. Sama sala ceremonialna w Pałacu Biskupim jest wystawna i zdobią ją wspaniałe malowidła o tematyce antycznej. Tutaj przedstawione są kamienie z Savarii, które zostały wykopane w czasie budowy budynków sakralnych w Szombathely oraz w czasie rozbiórki średniowiecznego zamku. Fragmenty kolumn i posągów oraz napisy nagrobne zostały wystawione już w 1784r. w Pałacu Biskupim, dzięki czemu Sala Terrena stała się pierwszym na Węgrzech archeologicznym lapidarium i muzeum. Warto również odwiedzić wystawy odbywające się w pozostałych salach Pałacu Biskupiego. Późnobarokowy pałac jest jedną z atrakcji Szombathely. 

W Szombathely znajduje się jeden z najstarszych i najdłużej używanych cmentarzy, gdzie byli chowani Rzymianie i pierwsi chrześcijanie i na terenie którego stał dom rodzinny Św. Marcina; we wzniesionym na jego miejscu Centrum Turystycznym Św. Marcina przedstawione zostały zarówno rzymskie, jak i wczesnochrześcijańskie pamiątki. Jeśli chcielibyśmy bardziej zagłębić się w codzienne dni okresu rzymskiego, odwiedźmy Historyczny Park Tematyczny, gdzie w ówczesnych warunkach możemy wypróbować, jak się żyło w Panonii. 

Jeśli czujemy, że jesteśmy przepełnieni antycznym życiem, możemy również wybierać spośród innych muzeów i atrakcji w Szombathely. Kolekcja Schmidta, Galeria Szombathely, Zbiory Diecezjalne i Centrum Turystyczne im. Jánosa Szily, przepiękna katedra wszystko to oferuje ekscytujący wypoczynek. Jeśli tego byłoby mało, możemy wybrać się na rowery wodne na Jezioro Csónakázó, odwiedzić pobliski Skansen Vasi lub nabrać energii oglądając przyrodę w Arboretum Kámon i Centrum Ekoturystyki.